محاسبات ذهنی نحوه‌ای از محاسبات در ریاضیات می‌باشد که در آن از قلم وکاغذ استفاده نشود. در اینگونه محاسبات شخص برای خود یک قلم و کاغذ ذهنی می‌سازد و برای رسیدن به جواب در چهار عمل اصلی ریاضیات (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) از این قلم و کاغذ ذهنی برای دستیابی به جواب بهره می‌گیرد.
این ترفندهای ریاضی ابزاری هستند که کمک می‌کنند فرد دستورالعمل‌ها را بهتر تصویرسازی کند و با این تصویرسازی‌ها سرعت رسیدن به جواب را در خود بالا ببرد.
می‌توان گفت: افرادی که از این ترفندها استفاده می‌کند به مرور زمان سرعت محاسباتی‌شان بالا می‌رود همچنین توان حل مسئله در اینگونه افراد رشد قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کند.